Koçluk Metaforlarla Çok Daha Sihirli

Yazan: Neslihan Erdoğdu

“Sözcüklerle konuşur, resimlerle düşünürüz.”

En etkileyici romanlar, şarkılar ya da konuşmalar bize anlatılanı hissettiren, o ana götüren, bizi içine alanlardır. O anlar öylesine gerçektir ki anlatılanı iliklerimize kadar hisseder, yaşadığımız an ile karıştırırız.

Sözcüklerden yapılan resimler bizi alır, zihnimizin derinliklerine götürür ve hiç de farkında olmadığımız, ancak yaşantımızı derinden etkileyen anlamlara, izlere, tahribatlara, sabotajcılara ulaştırır.

Sözcükler yardımıyla oluşan hikayeler, masallar, fıkralar, atasözleri, benzetmeler duygulara hitap eder, bu ise beyinde verilerden ve rasyonel bilgiden çok daha büyük bir alanı etkiler. Nörobilim bunun bilimsel temelleri hakkında çok önemli bilgileri bilim dünyası ile paylaşmaya devam ederken biz bu bilgilerin sonuçlarını ilgili alanlarımızda kullanabiliriz.

“Koçlar için hızlı ve etkili sonuçlar elde etmede metaforlar önemli araçlardır.”

Koçluk mesleği; danışanın gelişim alanında ya da potansiyeline ulaşmada bir yöntem olarak kullanıldığına göre, koç bilinen şeyleri değil, bilinmeyen, gelişim sağlayacak olan ve kişinin büyütmek istediği alan için kaynak yaratmak ister. Bunu yaparken beynin bu özelliğinden yola çıkarak hızlı, etkili ve kısa sonuçlar elde etmek için kullanılan metaforlar koç için eşsiz araçlardır. Bu sayede farklı bakış açıları ve normalde akla gelmeyen konular ya da duygular açığa çıkmış olur.

“Koçlar için metaforlar, kısa yol tuşudur.”

Metaforları kullandığımızda pek çok alanda kolaylaşan bir sürece tanıklık ederiz.

Bu kolaylaşma öncelikle danışanın ifade edebilme ya da kendini açma-açamama ikileminde yaşanır. Duygusunu o anda yaşadıklarını ifade etmekte zorlanan bir danışan, her soruya “”bilmiyorum” diyebilir. “Bu durum neye benziyor?” diye sorulması halinde ise benzetilen şey ile görüşme bambaşka bir hal alır. Koç için metaforlar, kısa yol tuşudur.

Metaforlarla koç söylenmeyeni ya da söylenemeyeni duyma konusunda avantaj elde ederek koçluk sürecinde benzetmeler ve çağrışımlarla danışanın duygu ya da düşünsel hazinesini anlamak ve keşfetmek için önemli bir yola sahip olur.

“Koçluğun sihrini arttırmak için daha çok metafor ve metaforik araç kullanmak…” 

  • Farkındalık sağlar.

İşim çok sıkıcı, ayaklarım geri geri gidiyor…

KOÇ: İşinizi bir şeye benzetseniz bu ne olurdu?

– Hımmm sönmüş bir balon sanki…Sönmüş bir balon evet, havası kaçmış…

  Evet tam olarak bu artık hiç heyecan duymuyorum işe giderken. Çünkü yeni bir şey öğrenmiyorum, bana bir şey katmıyor, şirkettekilerden sıkıldığımı düşünüyordum ancak değilmiş, şimdi fark ettim…

-KOÇ: Bu bilgi ile ne yapmak istersiniz?…

  • Bilinmeyen, gelişim sağlayacak olanı açığa çıkarır.

Gelişim alanı bilmediklerimiz tarafındadır ve danışan bilmediği ile karşılaştığında keşfe ve değişime başlayabilir. Bunu daha önce nasıl fark edemedim, hiç böyle düşünmemiştim dedirten bir hikâye, bir atasözü ya da fıkra olabilir.

  • Uyumu kolaylaştırır.

Metaforik bir anlatım özellikle koçluk ilişkisinin başlangıcında ya da bir eğitimin açılışında çimento görevi görür. Yapıştırır, bağlar, sağlamlaştırır.

  • Yaratıcılık sağlar.

Bilinçli aklımızın devreden çıkıp, sonsuz olasılıklar dünyasına açılabildiğimizde seçenekler çoğalır. Bir görüşmede danışanın ihtiyacı olan bu olasılıklara açılmak olduğunda “bir masal kahramanı olsan ve ihtiyacın olan her şeyse sahip olduğunu bilsen bu konuya nasıl bakarsın?” diye sorarak, hangi masal kahramanı olduğu, nelere sahip olduğu, ne ile meseleyi çözdüğü gibi paylaşımlarla danışan ihtiyacı olan seçenekleri yaratabilir.

  • Somutlaştırır.

Danışanın tam da ihtiyacı olan ve kendisinin göremediği alanları keşfetmeyi sağlar. Bu ihtiyaç en fazla “bilmiyorum” şeklinde kendisini ifade eder. Bu bilmiyorum metaforik olarak sorgulandığında “bu durumunu anlatan bir hikaye/masal/fıkra/atasözü biliyor musun?” diye sorduğumuzda “eşekten düşmüş karpuz gibiyim” cevabı tanımlamakta ya da anlatmakta zorlandığı durumu somut olarak ifade eder. Bu ise, koça bir alan yaratır.

  • Bilinç dışına ulaşmaya yardımcı olur.

Katmanlı olan insan beyninde bazı duygu, düşünce ya da yaşanmışlıklar daha derin bir yapıya hapsedilmiş ya da gizlenmiş olabilir bu kısımların özgürleşmesi ve danışanın ayağına takılan engelleri bulması için bir yol yaratır.

  • Kolaylaştırır.

Anlatmakta zorlanılan duygu, olay ya da durumların ifade edilebilmesini kolaylaştırır. Babası ile ilişkisini anlatmakta zorlanan biri için bu ilişkiyi bir şeye benzetmek çok daha kolay ancak anlamı oldukça zengindir.

“Hayatıma baktığımda nehirde oradan oraya savrulan bir ağaç parçası görüyorum” ifadesi hangimiz için anlamsız bir cümledir. Bu cümleyi kuran kişiye dair sayısız şey anlatır. Bu cümle 10 kelime ile yaratılan sihirli bir cümledir. Bu cümleyi duyan ister koç ister eğitmen ister terapist olsun kendi alanıyla ilgili yapacağı çıkarımlarla o kişi için sayısız fayda yaratabilir. Koçluğun sihrini arttırmak da daha çok metafor ve metaforik araç kullanmakla mümkündür. Haydi bu sihirli alanda biraz daha oynayalım..